Conflict in Jemen: een weinig bekend Iran/Saoedi-Arabië-front

            Het Midden-Oosten is het toneel van eeuwenoude rivaliteiten die de laatste decennia een verontrustende wending hebben genomen, vooral sinds de stichting van de Staat Israël in 1948. Deze spanningen zijn het gevolg van ethische, religieuze en economische tegenstellingen met het oog op de overheersing van de regio door een van de betrokken mogendheden. Aan de ene kant de Arabische landen van het soennitische moslimgeloof, waaronder de Verenigde Arabische Emiraten, Saoedi-Arabië, Qatar en Irak - die al eeuwenlang zeer conflictueuze betrekkingen onderhouden - en aan de andere kant Turkije, ook soennitisch maar van een andere etniciteit dan de Arabieren, dat nog steeds op veel punten tegenover elkaar staat. Dan is er nog Iran, een islamitisch land, weliswaar sjiitisch, een gezworen vijand van de soennieten, geallieerd met Libanon, waarvan de geschiedenis nauwer verbonden is met de katholieke christenen van het Westen, maar dat geregeerd wordt door sjiieten. In het centrum van deze onstabiele regio bevindt zich tenslotte de jonge, joodse staat Israël, die vastbesloten lijkt de gebieden terug te winnen die vanaf 63 v.C. onder Romeins bewind verloren gingen. De situatie wordt steeds kritieker, vooral omdat er in de vorige eeuw en in deze eeuw verschillende crises zijn uitgebroken: de oorlog van 1948, de Suez-oorlog van 1956, de Zesdaagse Oorlog van 1967, de Oorlog van Attrition van 1967, de Jom Kippoer-oorlog van 1973, de Eerste Libanon-oorlog van 1982, en de Tweede Libanon-oorlog van 2006. Een van de belangrijkste gebieden van spanning en bezorgdheid is vandaag een klein land op het Arabisch schiereiland, Jemen.

            Geteisterd door een burgeroorlog sinds 2014, en voor de tweede keer sinds 1994[3]Aan het conflict in Jemen wordt minder ruchtbaarheid gegeven dan aan dat in Irak en Syrië. De strijdende partijen zijn enerzijds de Houthi's, die een groot deel van het noorden van het land controleren (met inbegrip van de hoofdstad Sana'a), en anderzijds de Jemenitische regeringstroepen die loyaal zijn aan president Hadi in ballingschap, en die vooral aanwezig zijn in het zuiden en oosten van Jemen[4]. Er zijn nog andere oorlogvoerende partijen bij betrokken, zoals de separatisten van de Zuidelijke Overgangsraad, die Aden en omgeving controleren[5].

            Als we de oorzaken en het verloop van deze oorlog analyseren, zien we dat Jemen, ondanks het feit dat het het armste land van het Arabisch schiereiland is, bovenal een strategische locatie is[6]. Gelegen langs de Straat van Bab el Mandeb, halverwege tussen de Rode Zee en de Golf van Aden, is het een kruispunt voor maritiem verkeer van het Suezkanaal (Egypte), de Golf van Akaba (Saudi-Arabië en Israël) en de Indische Oceaan[7]. Het ligt tegenover Djibouti, waar Franse, Amerikaanse en Chinese militaire bases zijn gevestigd, en tegenover Somalië, dat te kampen heeft met piraterij en islamitisch radicalisme.[8].

            De reden waarom dit gewapende conflict ernstig moet worden genomen, afgezien van de doden die het veroorzaakt, is dat het de armste regio van het schiereiland in de hele Arabische wereld betreft, maar wel een strategische regio. Jemen ligt aan de Straat van Bab El-Mandeb, halverwege tussen de Rode Zee en de Golf van Aden, en is een belangrijk maritiem handelsknooppunt voor alle goederen die afkomstig zijn van het Suezkanaal, dat door Egypte wordt gecontroleerd, van de Golf van Akaba, die wordt gedeeld door Israël en Saudi-Arabië, maar ook van de Indische Oceaan.

            Momenteel strijden twee machten om de controle over Jemen: Iran en Saoedi-Arabië.[9]. De Houthi's, sjiieten zoals de meerderheid van de Iraniërs, worden logistiek en militair gesteund door Teheran, en hebben zelfs de steun van de Libanese Hezbollah, die ook door Iran wordt gesteund[10]. Deze Iraanse steun vormt een gevaar voor Riyad, dat deze ziet als een manoeuvre van omsingeling door de sjiieten, terwijl de spanningen tussen Riyad en Teheran reeds op een hoogtepunt zijn. Spanningen in andere Arabische landen, zoals Bahrein, Irak, Syrië en Libanon[11]. Deze problemen zijn het voorwendsel dat Saoedi-Arabië aanvoert voor zijn inmenging in het Jemenitische conflict sinds 2015, waarbij het een coalitie vormt met verschillende geallieerde landen en het aantal invallen opvoert in de gebieden die door de Houthi's worden gecontroleerd (operaties Beslissende storm en Herstel van hoop)en door militaire steun aan de Jemenitische regeringstroepen[12]. De Verenigde Arabische Emiraten, een bondgenoot van Riyad, steunt de separatistische krachten in het zuiden, eveneens rivalen van de Houthi's[13].

            De oorlogvoerende partijen hebben veel buitenlandse steun gekregen in de vorm van bewapening. In het geval van Saoedi-Arabië heeft Riyad geprofiteerd van Amerikaanse en Britse steun, met name voor de opleiding van zijn jachtvliegers voor vliegtuigen die door de Verenigde Staten of door Europa[14] - dat wil zeggen door Frankrijk met de verkoop van Rafales - zijn geproduceerd. Op maritiem gebied beschikt Saoedi-Arabië eveneens over Europees en Amerikaans materieel[15]. 15] De Saoedi's proberen ook hun raketvoorraden bij de Amerikanen aan te vullen[16]. Naast de Verenigde Staten en Groot-Brittannië leveren ook Frankrijk, Canada, Italië en Spanje wapens aan de door Saoedi-Arabië geleide coalitie[17]. België behoort eveneens tot de Europese landen die uitvoer naar Saoedi-Arabië hebben toegestaan[18]. Het Saudische Koninkrijk is door zijn betrokkenheid bij de oorlog in Jemen de grootste wapenimporteur ter wereld, met een toename van 61% in zijn aanbod tussen 2016 en 2020[19]. Riyad heeft voor bijna 1,4 miljard euro oorlogsmateriaal gekocht van Frankrijk, en er zijn Franse wapens gevonden in Jemen[20]. 20] Saoedi-Arabië was vorig jaar de derde grootste klant van Italië in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. 21] De serienummers op de teruggevonden bomfragmenten gaven aan dat zij waren vervaardigd door het Italiaanse bedrijf RWM, een dochteronderneming van het Duitse Rheinmetall.

            De Golfbondgenoten worden van moderne wapens voorzien door Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten.[23]. In Jemen daarentegen zijn de door het Jemenitische leger gebruikte wapens hoofdzakelijk van Russische makelij, terwijl de Houthi's profiteren van Iraanse steun door de levering van raketten en anti-tankwapens[24]. De Houthi's hebben onlangs een nieuw type Delta-drone en een nieuw model kruisraket voor gebruik op land aangeschaft[25]. De Houthi's beschikken over verschillende soorten drones, waarvan sommige lokaal zijn vervaardigd: de Samad-3, die kan worden uitgerust met 18 kg explosieven, een bereik heeft van 1500 km en een topsnelheid van 250 km/uur; de Qasef-1 en Qasef-2, met een bereik van 150 km voor een lading van 30 kg explosieven; en ten slotte verkenningsdrones voor de korte afstand, zoals de Rased (35 km), Hudhhud (30 km) en Raqib (15 km)[26].  

            Net als Libanon met Hezbollah, Irak met zijn pro-Iraanse milities, Syrië met Al Assad, is Jemen een van de belangrijkste fronten tegenover het soennitische Saoedi-Arabië en het sjiitische Iran.[27]. Het is niet alleen een burgeroorlog, maar ook een oorlog van invloed[28]. Bovendien heeft het Jemenitische conflict het land economisch uitgeput[29]. Naast de meest ernstige humanitaire crisis in de wereld, de mensen blijven vaak verstoken van internationale hulp, die door zowel de Houthi's als de centrale regering wordt omgeleid[30]. Volgens de directeur van het Wereldvoedselprogramma (WVP) bereikt alleen al in de hoofdstad Sana'a slechts 40 % van de donaties de behoeftige burgers, en ontvangt slechts een derde hulp in het noordelijke bastion van de rebellenmilitie[31].

            Door de impasse waarin dit conflict is geraakt, de bombardementen van de Houthi's op Saudische en Emirati-gebieden, zijn Saudi-Arabië en Iran de laatste maanden veelvuldiger gaan onderhandelen om hun sinds 2016 verbroken betrekkingen te normaliseren en een einde te maken aan de gevechten[32]. Hun resultaten blijven onzeker...

2022 Alle rechten voorbehouden door BRAUN