Begin januari 2022 werd Kazachstan opgeschrikt door een reeks volksprotesten in Almaty en de hoofdstad Nur-Sultan. De protesten volgden op een besluit van de regering om de subsidies op de prijs van vloeibaar aardgas (LNG) in te trekken, waardoor de prijzen aanzienlijk stegen[1]. De protesten liepen uit op rellen, waarbij de Kazachse ordehandhavers en de lidstaten van de CSTO (Organisatie voor het Verdrag inzake Collectieve Veiligheid), met steun van China, moesten ingrijpen[2].

            Als buurland, partner en bondgenoot van zowel Rusland als China[3]Kazachstan is inderdaad lid van de in 1992 opgerichte CSTO, die bestaat uit Rusland, Wit-Rusland, Armenië, Kirgizië en Tadzjikistan[4]. Kazachstan is, net als zijn Chinese en Russische buren, lid van de Sjanghai Samenwerkingsorganisatie en blijft daarom ook een bron van zorg voor Peking. Voor Moskou is het doel het herstel van de orde in het land en de regionale stabiliteit[5]. De strategische positie van het land - de nabijheid van Afghanistan, de aanwezigheid van het Baikonur-kosmodroom met zijn Russische raketten en satellieten, het doorvoerland voor de Zijderoute - is een van de belangrijkste redenen voor de interventie van de CSTO en voor de Chinese steun aan de regering van Nur-Sultan[6].

          Ten slotte is het land, dat de afgelopen jaren bitcoinproducenten uit de hele wereld heeft aangetrokken, vandaag de dag nog steeds een bolwerk van cryptocurrency mining, ondanks de nadelen van een dergelijke productie - steeds frequentere stroomuitval in het land[11].

            Afgezien van zijn aanzienlijke mijnbouw- en energievoorraden is het de geostrategische positie van Kazachstan die de oorzaken en het verloop van de recente gebeurtenissen verklaart, namelijk de volksoproer en de interventies van buitenaf. Nu een historische diplomatieke crisis tussen Oekraïne, Rusland en de VS-EU tot een gewapend conflict zou kunnen leiden, is het gênant dat een waardevol buurland een onstabiele partner wordt.

2022 Alle rechten voorbehouden door BRAUN

            Na de Balkanroute is een nieuwe migratieroute naar West-Europa een punt van zorg aan het worden: die vanuit Wit-Rusland.

            Sinds de zomer van 2021 zijn Litouwse, Letse en Poolse grenswachten getuige geweest van een steeds grotere toestroom van migranten die illegaal hun grenzen overstaken[1]. Volgens de autoriteiten van de drie EU-lidstaten zijn de meeste migranten afkomstig uit het Midden-Oosten (Irak, Syrië, Jemen) en Afrika bezuiden de Sahara, en komen zij per vliegtuig vanuit Moskou of vanuit het Midden-Oosten in Belarus aan tegen prijzen die de duizenden dollars benaderen, met de hulp van Belarussische reisbureaus en autoriteiten die visa afgeven[2].

            De Europese landen veroordelen deze praktijken als een "hybride oorlog" die door Minsk wordt georkestreerd en tot doel heeft de EU te destabiliseren. Dit is een reactie op de EU-sancties die zijn ingesteld nadat de verkiezingsprotesten van 2020 door de politie waren onderdrukt, en op de kaping van de Athene-Vilnius Ryanair-vlucht naar Minsk in mei 2021[3].

            Om de buitengrenzen van de EU te beschermen en deze migratiestromen in te dammen, hebben Letland en Litouwen de noodtoestand afgekondigd en zijn zij begonnen met de bouw van muren langs hun grenzen met Wit-Rusland[4]. Wat Polen betreft, hebben de autoriteiten niet alleen in alle grensgemeenten met Belarus de noodtoestand afgekondigd, maar ook de omheiningen versterkt, alsook de aanwezigheid van politie en leger langs de grenslijn (418 km)[5]. Polen heeft onlangs, net als Letland en Litouwen, zijn goedkeuring gehecht aan de bouw van een muur, die in december 2021 van start zal gaan[6].

            Er is ook militaire steun uit het buitenland, zoals uit Groot-Brittannië, dat een team van 10 soldaten stuurde om hun collega's bij de verkenning te ondersteunen[7]. Andere Europese landen, zoals de Tsjechische Republiek en Litouwen, hebben Polen onlangs hulp aangeboden[8].

            De buurlanden van Belarus beschikken over diplomatieke middelen om te trachten deze migratiecrisis te verlichten. De NAVO, de VS en de drie Baltische staten (Litouwen, Letland en Estland) hebben hun steun aan Polen betuigd[9]. De regeringen van Polen en de Baltische staten hebben humanitaire hulp aangeboden aan migranten die op Wit-Russisch grondgebied zijn gebleven[10].

          De migratiecrisis maakt ook deel uit van een zuiver geopolitieke context.

         Sinds de omstreden verkiezingen van 2020 zijn de betrekkingen tussen de EU en Wit-Rusland verslechterd, met de uitvoering van EU-sancties tegen Wit-Russische functionarissen[11]. In reactie daarop had president Loekasjenko besloten geen migranten meer te arresteren die Europa via Wit-Russisch grondgebied trachtten binnen te komen[12]. Tegelijkertijd hadden de strijdkrachten van Wit-Rusland en Rusland verschillende militaire oefeningen georganiseerd langs de grens met Polen en Litouwen, zoals ZAPAD[13]. Een nieuwe verrassingsoefening vond plaats kort voor de confrontaties bij de grensovergang van Kuźnica op 15-16 november 2021[14]. Talrijke getuigen van de grenswachten meldden de aanwezigheid van Wit-Russische of zelfs Russische commando's onder de migranten, die als burgers werden vastgehouden[15]. Op verschillende grensplaatsen werden Poolse politiemensen en militairen op verschillende manieren aangevallen: vernieling van omheiningen, gooien van projectielen, gebruik van verblindende lasers[16]enz.

            Achter de migratiecrisis gaan meer dan ooit desinformatie en politieke en mediadruk schuil[17]. De media worden steeds anti-Poolser, zoals eens te meer blijkt uit het geval van presentator Azarionok op de nationale zender CTV, het Wit-Russische equivalent van het Franse TF1 of het Belgische RTBF/VRT[18].

            De incidenten aan de Pools-Wit-Russische grens vormen dus niet alleen een migratiecrisis, maar ook een nieuw geostrategisch front tussen Rusland en Europa.

2021 Alle rechten voorbehouden door BRAUN

            Na Rusland en China dringt een nieuwe regionale speler zich steeds meer op in Afrika: Turkije. Sinds de jaren 2000 en op basis van een actieplan van de regering van 1998 zijn de Turkse economische, infrastructurele, militaire en culturele investeringen in het hele continent toegenomen, tot ver buiten de traditionele invloedssferen, zoals de Middellandse Zee en de Rode Zee[1].

            De Turkse autoriteiten en ondernemingen hebben een aanzienlijk potentieel waargenomen op de Afrikaanse markt en hebben de contacten met deze markt via verschillende bijeenkomsten en initiatieven verveelvoudigd.

            Het "Jaar van Afrika" (2005) bijvoorbeeld, uitgeroepen in Ankara[2].

In januari 2008 heeft de Afrikaanse Unie Turkije uitgeroepen tot strategische partner voor Afrika[3]. In datzelfde jaar vond in Istanbul de eerste internationale bijeenkomst over de samenwerking tussen Turkije en Afrika plaats, die werd gekenmerkt door bilaterale besprekingen met tweeënveertig vertegenwoordigers van staten^[4]. Deze top volgt op andere topontmoetingen die in dezelfde stad zijn gehouden, zoals de top van het partnerschap Turkije-Afrika (2005), die werd gevolgd door verscheidene andere, zoals die in Malabo (Equatoriaal-Guinea) in 2014[5].

            De Turkse investeringsstrategie in Afrika berust op drie pijlers: (1) de vestiging van ambassades op het continent (vandaag zijn er 43, terwijl er in 2003 slechts negen waren); (2) de opening van routes van Turkish Airlines, die een vijftigtal Afrikaanse steden aandoen; en (3) de actie van het agentschap TIKA, dat talrijke projecten financiert op het gebied van de bouw, de gezondheidszorg, de landbouw, enz.^[6]. Het Turkse Agentschap voor Internationale Samenwerking en Ontwikkeling (TIKA) beschikt over 30 coördinatiecentra verspreid over het hele continent[7].

            Naast het TIKA zijn er nog andere instanties bij betrokken, zoals de Raad voor Buitenlandse Economische Betrekkingen (DEIK), die verantwoordelijk is voor de internationale betrekkingen van de Turkse particuliere sector, en de Confederatie van Turkse Zakenlieden en Industriëlen (TUSKON), waarin bijna dertigduizend ondernemingen en honderdvijftig plaatselijke handelsorganisaties zijn verenigd[8].

            Tot de huidige Turkse investeringen behoren de grootste arena in Oost-Afrika in Rwanda (Kigali Arena), een nationale moskee in Ghana, een militaire basis in Somalië (TURKSOM), alsook een spoorwegproject van 400 km dat Ethiopië met de haven van Djibouti verbindt (Awash-Weldiya).[9]. In Senegal werken Turkse bedrijven aan de bouw van een nieuwe stad in de buurt van Dakar en aan de aanleg van een spoorlijn. Ze hebben zelfs het beheer toegewezen gekregen van de nieuwe internationale luchthaven van Dakar, die in 2017 is geopend.^[10]. 

            Turkse bedrijven investeren ook in natuurlijke hulpbronnen, koolwaterstoffen, landbouw en industrie[11]. Net als Nigeria en Somalië, is Angola begeerd om zijn gas- en mineraalvoorraden[12].

            Ook de verkoop van wapens (militaire aanvalsdrones) floreert, zoals in Nigeria, dat geteisterd wordt door Boko Haram[13]. Zelfs met buurland Niger had Turkije in juli 2020 een defensieovereenkomst ondertekend[14]. Het land breidt ook zijn samenwerking in de onderwijssector en de sociaal-culturele sector uit[15].

            Tot slot blijft Turkije investeren in de levensmiddelensector: Afrika is goed voor 10 % van de Turkse verkoop van landbouwproducten en levensmiddelen in de wereld[16].

            Volgens de statistieken is het handelsvolume van Ankara met het Afrikaanse continent gestegen van 5,4 miljard $ in 2003 tot meer dan 25 miljard $ in 2020[17]. Het Spaanse Instituut voor Buitenlandse Handel (ICEX) heeft meegedeeld dat Turkije reeds tien vrijhandelsovereenkomsten - die de afschaffing inhouden van tarieven en belastingen op de handel in goederen en diensten tussen Turkije en zijn partners - heeft gesloten met de Afrikaanse landen: Egypte, Marokko, Tunesië, Ivoorkust, Ghana, Somalië, Rwanda, Mozambique, Mauritius en Soedan (ratificatieproces aan de gang).[18]. Andere onderhandelingen zijn momenteel gaande met de Democratische Republiek Congo, de Seychellen, Kameroen, Tsjaad, Libië en Djibouti. Turkije onderzoekt ook vrijhandelsovereenkomsten met Algerije en Zuid-Afrika.[19].

            Turkse investeringen worden bevorderd en ondersteund door talrijke ministeriële en presidentiële bezoeken aan Afrikaanse landen[20]. Als premier en huidig president heeft Erdogan sinds 2004 30 Afrikaanse landen bezocht[21]. Onlangs heeft hij van 17 tot 21 oktober 2021 een bezoek gebracht aan Angola, Nigeria en Togo.^[22]. Op 19 oktober werd in Lomé ook een minitop gehouden tussen Erdogan en zijn Togolese, Burkinese en Liberiaanse ambtgenoten[23].

            Omgekeerd proberen Afrikaanse leiders en ondernemers de Turkse markt beter te bereiken en meer samen te werken met Turkse bedrijven als alternatieve spelers voor Europa[24]. Daarom zal het Afrikaanse investeringsforum in Turkije, dat in juni 2021[25]en in oktober 2021 in Istanbul het 3e Economisch Forum Afrika-Turkije (Bedrijfstop Turkije-Afrika), waaraan zo'n dertig Afrikaanse ministers deelnamen[26]. Een derde top Turkije-Afrika is gepland voor december 2021[27].           

            Toekomstige investeringen blijven voornamelijk economisch, energie, infrastructuur, maar richten zich ook op cultuur, religieuze zaken en de medische sector.

            Tot dusver is aan 44 Afrikaanse landen hulp voor de levering van medische apparatuur en uitrusting verleend[28]. Turkse investeerders hebben ziekenhuizen geopend, waaronder twee in de Sahellanden: een in Bamako (Mali) en een in Niamey (Niger)[29]. 

            In de Sahel werken Turkse bedrijven aan de bouw van een moskee voor de Hoge Islamitische Raad van Mali in Bamako, en aan de restauratie van de Grote Moskee van Agadez in de Nigeriaanse Sahara[30]. In Senegal worden de moskeeën ook gefinancierd door Turkije^[31]. Zelfs de landen aan de Rode Zee blijven in het vizier; dit is het geval van Soedan met de haven van Suakin - gelegen juist tegenover de haven van Jeddah (Saudi-Arabië) - die thans door Ankara wordt beheerd dankzij een langlopend huurcontract dat door Khartoem werd toegekend[32]. Naast het herstel van het architectonisch en historisch erfgoed van de plaats, wil Ankara van Suakin een nieuw toeristisch en doorreisgebied voor moslimpelgrims maken[33]. 

            Onderwijs blijft een belangrijk onderdeel van de Turks-Afrikaanse betrekkingen, met de deelname van de Diyanet (voorzitterschap van religieuze zaken), de Maarif Foundation (TMV) en het Yunus Emre Institute (YEE)^[34]. Net als Erasmus in Europa heeft de Maarif-stichting een internationaal programma, evenals een programma voor kleuteronderwijs[35]. In navolging van de Europese taalinstituten (Goethe voor Duits, Cervantes voor Spaans) is er in Turkije het Yunus Emre-Instituut dat het onderwijs van de Turkse taal aan buitenlanders organiseert in centra in het buitenland. Het draagt ook bij aan wetenschappelijk werk en organiseert culturele en artistieke activiteiten met als doel het land zelf te vertegenwoordigen[36]. Thans bestaat er een netwerk van Turkse scholen en middelbare scholen in Afrikaanse landen, namelijk in Nigeria, Kenia, Ghana, Zuid-Afrika, met plannen voor uitbreiding naar Angola, Zambia, Zimbabwe en Mauritius[37].

            Turkse investeringen in Afrika vormen een concurrentie voor Europa in het algemeen, maar ook economisch voor China en militair voor Rusland[38].

            Bovendien proberen andere regionale spelers zoals India, Japan en Brazilië de Afrikaanse markt verder te betreden[39]. Tijdens een vergadering van het Gemengd Economisch Comité Turkije-Angola meldde de Turkse minister van Energie en Natuurlijke Hulpbronnen, Fatih Dönmez, dat de waarde van de Turkse investeringen in het Afrikaanse continent 6 miljard dollar heeft bereikt en dat het aantal projecten dat door Turkse ondernemers in Afrika is uitgevoerd 1500 heeft bereikt, waarbij hij benadrukte dat het economische volume van deze projecten meer dan 70 miljard dollar bedraagt.[40].

2021 Alle rechten voorbehouden door BRAUN

            In de media, of het nu in advertenties, nieuwsberichten of televisienieuws is, wordt één bepaald onderwerp vaak besproken: groene energie. Door natuurrampen zoals de overstromingen in Duitsland en België (juli 2021) of de bosbranden rond de Middellandse Zee (augustus 2021) stellen steeds meer politici de klimaatnoodsituatie aan de orde[1]Zij dringen ook aan op een geleidelijk gebruik van groene energie, in het bijzonder hernieuwbare energie (fotovoltaïsche panelen, windturbines) en elektrische auto's[2].

            Het is interessant op te merken dat tot de materialen die voor deze alternatieve energie worden gebruikt, zeldzame aarden behoren, een groep van 17 chemische elementen (scandium, yttrium en de 15 lanthaniden) die een essentieel element zijn geworden voor tal van hightechindustrieën (met name de militaire) en koolstofarme technologieën (windturbinemagneten)^[3]. Zij worden daadwerkelijk gebruikt op digitaal gebied, bijvoorbeeld indium voor aanraakschermen, alsook neodymium, gallium, dysprosium en praseodymium voor fotovoltaïsche panelen, windturbines en elektrische auto's[4].

            De eigenschappen van deze zeldzame aardmetalen (hoge thermische stabiliteit, hoge elektrische geleidbaarheid, sterk magnetisme) hebben een aanzienlijke prestatieverbetering van de technologieën mogelijk gemaakt, terwijl tegelijkertijd de hoeveelheid verbruikte materialen is verminderd[5]. 

            De productie van zeldzame aardmetalen is in 25 jaar echter bijna verdrievoudigd, van 80.000 ton in 1995 tot 213.000 ton in 2019, waarbij China de productie domineert (62 %), ruim vóór de VS (12 %) ...en Myanmar (10 %)[6]. 

           China alleen produceert 85 % van de zeldzame aardmetalen die in 2019 worden verbruikt[7].  

           Wat de verdeling van de reserves betreft die volgens de ramingen van het United States Geological Survey (USGS) zijn geteld: meer dan driekwart van deze reserves (d.w.z. tot 120 miljoen ton) zijn in handen van drie landen in de wereld: China, Brazilië en Vietnam[8]. Maar er zijn ook grote voorraden in India en Rusland[9].

            De winning van zeldzame aardmetalen heeft echter verscheidene nadelen: toxiciteit van het afval, bodem- en waterverontreiniging (grondwater)[10]. Bovendien, volgens journalist en specialist in zeldzame aardmetalen Guillaume Pitron, auteur van het boek De Zeldzame Metaal Oorlogen  (2018) moet voor één kilo gallium, dat ook in spaarlampen wordt gebruikt, 50 ton gesteente worden afgegraven[11]. De Toyota Prius bevat 1 kg neodymium in zijn motor, naast 10 kg lanthaan in zijn accu[12]. Met betrekking tot windturbines offshoreZij maken gebruik van motoren met directe aandrijving en vereisen een wisselstroomgenerator met permanente magneet; zij bevatten elk ongeveer 600 kg zeldzame aardmetalen (dysprosium en neodymium) per megawatt vermogen[13].

            Daarnaast zijn er nog twee problemen, ditmaal met betrekking tot de productie en de uitvoer/invoer van deze hulpbronnen: (1) de geologische kriticiteit van zeldzame aardmetalen (d.w.z. hun toereikendheid om in de toekomstige behoeften te voorzien), (2) de voorzieningszekerheid van de verbruikslanden, aangevoerd door de VS, Europa en Japan, met betrekking tot geo-economische kwesties en milieu-effecten^[14]. 

            De VS en de EU werken aan diversificatie van hun bevoorradingsbronnen voor zeldzame aardmetalen om hun afhankelijkheid van China te verminderen[15]. Om dit doel te bereiken, hebben de VS in maart 2021 de Mountain Pass-mijn, die sinds de jaren 2000 verlaten is, opnieuw opgestart, terwijl de EU een alliantie wil creëren om de bevoorrading veilig te stellen[16]. Door het Enviree-project, gefinancierd door de Europese Commissie^[17]Europa heeft ook een andere manier onderzocht om zijn onafhankelijkheid te vergroten: de recuperatie van afval van Europese mijnen om op zijn grondgebied zeldzame aardmetalen te produceren. 

           Ook in Europa worden op nationaal niveau, met de nadruk op recycling, twee grote Europese mijnbouwprojecten bestudeerd (Norra Karr in Zweden en Kvanefjeld in Groenland)^[18]. Zelfs in Groot-Brittannië, dat onlangs de EU heeft verlaten, wordt de eerste grote fabriek voor de verwerking van zeldzame aardmetalen gebouwd, precies in Hull (Noord-Engeland)[19].

            Uiteraard zijn zeldzame aardmetalen en groene energie een troef voor de digitale wereld, maar zij zijn geleidelijk een nieuw diplomatiek wapen geworden, zoals eerder het geval was met olie tussen het Westen, de Arabische landen en Rusland.

           Deze keer gaat het om een nieuwe rivaliteit tussen China en het Westen, die een technologische impact heeft op hun respectieve industrieën (de gevallen van Huawei, Google en Tesla)[20]. China had in 2010, tijdens de spanningen in de Oost-Chinese Zee bij de Senkaku/Diaoyu-eilanden, al gebruik gemaakt van zeldzame aardmetalen als pressiemiddel tegen Japan, door de uitvoer van deze metalen uit China naar Japan op te schorten, waardoor de Japanse digitale industrie tijdelijk van grondstoffen verstoken bleef^[21].

           In 2013 werd in een rapport van het Amerikaanse Congres opgemerkt: "China's bijna-monopolie [in de productie van zeldzame aardmetalen] dreigt een bedreiging te worden voor de nationale veiligheid.[22]. Groene energie" betekent dus "geopolitiek belang".

2021 Alle rechten voorbehouden door BRAUN

            Sinds de erkenning van de Marokkaanse status van de Westelijke Sahara, in ruil voor het herstel van de diplomatieke betrekkingen tussen Marokko en Israël, hebben de officiële media opnieuw aandacht besteed aan een oude regionale rivaliteit: die tussen Marokko en Algerije[1].

            De annexatie van de Westelijke Sahara door Marokko na het vertrek van de Spanjaarden in 1975 leidde tot de oprichting van het Polisario-front (Spaanse afkorting van Volksfront voor de Bevrijding van Saguia el-Hamra en Rio de Oro), dat de onafhankelijkheid eiste van deze voormalige Spaanse kolonie[2]. Algerije had echter de Arabische Democratische Republiek Sahara (SADR) erkend, hetgeen van 1976 tot 1988 tot een diplomatieke breuk met het Marokkaanse buurland had geleid.[3]. In dezelfde periode, van 1975 tot 1991, brak een oorlog uit tussen Marokko en het door Algerije gesteunde Polisario-front. Het eindigde met een staakt-het-vuren[4].

            De rivaliteit tussen Algerije en Marokko is echter nooit verdwenen en hun contacten blijven tegenwoordig over het algemeen beperkt[5]. Eerst zijn de landgrenzen sinds 1994 gesloten, vervolgens is sinds eind augustus 2021 het Algerijnse luchtruim gesloten voor Marokkaanse vliegtuigen, en sinds september 2021 zijn de diplomatieke betrekkingen verbroken[6]. Bovendien heeft Algerije, in tegenstelling tot Marokko, nooit betrekkingen met Israël aangeknoopt en blijft het een van de meest gemobiliseerde staten in de wereld voor de Palestijnse zaak[7].

                Ten tweede biedt de regering in Algiers nog steeds onderdak aan de Saharaanse vluchtelingenkampen in de stad Tindouf, evenals aan het hoofdkwartier van het Polisario-front[8]. In november 2020 leidde de opzegging van het staakt-het-vuren door het Polisario-front tot een heropleving van de spanningen in de regio: vuurgevechten tussen Saharawi en Marokkaanse strijdkrachten en drone-aanvallen die leidden tot de dood van drie Algerijnse chauffeurs[9].

            Achter de Algerijns-Marokkaanse spanningen gaat echter een belangrijke politieke en militaire strijd om invloed schuil[10]. Traditioneel wordt Marokko, als "belangrijke niet-NAVO-bondgenoot" (sinds 2004), hoofdzakelijk bevoorraad met westerse wapens (Frankrijk, VS), terwijl Algerije militair wordt bevoorraad door Rusland en China[11]. Wat tanks betreft, beschikt Algerije over 1.300 à 2.000 moderne tanks van het type T72 M1M of AG en T-90SA, terwijl Marokko 700 tanks heeft en met de oplevering van het Abrams tankcontract ongeveer 1.000 tanks zal bereiken.^[12].

           Wat de luchtcapaciteiten betreft, zal Algerije naar verwachting de eerste klant worden voor de nieuwe Russische Sukhoi 57 gevechtsvliegtuigen "die nog nooit eerder voor de export zijn verkocht".[13]. Marokko beschikt over 73 lichte jachtbommenwerpers, waarvan de 23 recentelijk aangeschafte F16's de meest recente zijn. Algerije beschikt van zijn kant over een moderne vloot van 58 Sukhoi 30 MKA multi-role gevechtsvliegtuigen, ongeveer 15 MiG29S en ongeveer 40 Su24 bommenwerpers.[14]. Wat tenslotte het grond-luchtverdedigingssysteem betreft, beschikt Marokko over Amerikaanse Patriot-systemen, terwijl Algerije met het S-300-systeem over het Russische equivalent beschikt[15].

            Meer dan ooit nemen de militaire uitgaven in beide landen van jaar tot jaar toe. In 2018 alleen al waren zij goed voor 61 % van de wapeninvoer in Afrika[16].

           Volgens statistische gegevens van het Internationaal Instituut voor Vredesonderzoek van Stockholm (SIPRI) heeft Algerije in 2019 meer dan 10,33 miljard dollar (in 2020 9,7 miljard dollar) uitgegeven aan wapenaankopen[17]. Volgens het SIPRI is dat het land dat in Afrika het meest uitgeeft (meer dan een kwart van de Afrikaanse uitgaven), gevolgd door Marokko met 3,76 miljard dollar (4,8 in 2020)[18]. 

           In Marokko voorziet de ontwerp-financieringswet voor 2022 in een historische stijging van de militaire begroting, die hoofdzakelijk bestemd is voor de aankoop van wapens en de versterking van het personeel van de Marokkaanse strijdkrachten, en die zou moeten stijgen van 4,295 miljard euro in 2021 tot 4,8 miljard euro in 2022[19]. Het Algerijnse ministerie van Landsverdediging krijgt een totale begroting van 1.300 miljard dinar, of 9,5 miljard dollar (8,35 miljard euro)[20]. In vergelijking met voorgaande jaren heeft Algerije zijn militaire begroting verhoogd met bijna 80 miljard dinar, het equivalent van 590 miljoen dollar (ongeveer 519 miljoen euro)[21]. 

            Marokko en Algerije houden vast aan de traditie van massale investeringen op militair gebied, met het oog op een leidende positie, niet alleen in de Maghreb, maar ook in Afrika.

2021 Alle rechten voorbehouden door BRAUN

            Sinds 2015 maakt in de context van de migratiecrisis in Europa een nieuwe regionale actor naam: de Visegrád-groep.

           Deze intergouvernementele organisatie van de vier Midden-Europese landen Polen, Tsjechië, Slowakije en Hongarije, die na het einde van de Koude Oorlog in 1991 in de gelijknamige Hongaarse stad werd opgericht, heeft een nauwe politieke en economische samenwerking tot stand gebracht om de gemeenschappelijke belangen van de aangesloten landen op Europees niveau beter te behartigen.[1]. 

            In die tijd streefden de vier landen ernaar hun historische verschillen te overbruggen en economische, politieke en culturele belangen te vestigen en te bevorderen, door de wens en het werk om toe te treden tot de Europese Unie of de NAVO[2]. Een van de oorspronkelijke doelstellingen van de Visegrád-groep was het stimuleren van de handel tussen de ondertekenende landen. Om dit te bereiken en te handhaven ondertekenden de staatshoofden en regeringsleiders op 21 december 1991 in Krakau de Middeneuropese Vrijhandelsovereenkomst (CEFTA), die op 1 maart 1993 in werking trad.[3]. De CEFTA, die in vijf jaar tijd geleidelijk tot stand is gekomen en achtereenvolgens is uitgebreid met de landen van Zuidoost-Europa (Roemenië, Bulgarije, Slovenië, Kroatië), is opgezet als een overgangsorganisatie die zich voorbereidt op een volwaardig lidmaatschap van de Europese Unie [4]. Dit werd bereikt door de uitbreidingen in 2004, 2007 en 2013. De organisatie is echter niet volledig verdwenen: tot de leden van de CEFTA behoren nog steeds alle niet tot de EU behorende landen van de Westelijke Balkan (Servië, Bosnië en Herzegovina, Montenegro, Albanië, Noord-Macedonië en Kosovo), alsmede Moldavië[5].

            Ook na hun toetreding tot de Europese Unie zijn de V4-lidstaten zich blijven inspannen om in de EU met één stem te spreken[6]. Net als de Raad van de Europese Unie wordt de Visegrád-groep geleid door een roulerend voorzitterschap dat een jaar duurt[7].

            Onder het huidige Hongaarse voorzitterschap (2021-2022) blijft de groep bijzondere banden aanknopen met andere regionale organisaties, zoals de Benelux, en de reikwijdte van hun samenwerking op het gebied van energie, toerisme en/of justitie verbreden[8].

            In de loop der jaren heeft de groep topontmoetingen georganiseerd met niet-Europese landen, zoals Frankrijk, Oostenrijk, Bulgarije, Kroatië, Roemenië, Slovenië en Litouwen, alsook met de landen van de Noordse Raad (Scandinavische landen, Finland en IJsland)[9]. Zelfs landen als Egypte, Israël en de Verenigde Staten werden uitgenodigd[10]. Ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan van de club, dat in Polen werd gevierd, was ook de voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel, uitgenodigd[11]. De leiders verklaarden dat de strijd tegen Covid-19, migratie en klimaatkwesties prioriteiten voor de groep zijn, gevolgd door het buitenlands en nabuurschapsbeleid van de EU met landen als Rusland, en dat van het in 2009 door Polen en Zweden gelanceerde oostelijk partnerschap, dat Wit-Rusland, Moldavië, Oekraïne en de drie landen van de zuidelijke Kaukasus (Armenië, Azerbeidzjan, Georgië) omvat.[12]. Zoals het voorlaatste Poolse voorzitterschap in 2020-2021 verklaarde: het oostelijk partnerschap blijft een van de prioriteiten van de Visegrád-groep[13].

            Als "soevereinistische club" blijft de Visegrád-groep een belangrijke partner in de Europese sfeer, naast andere Europese regionale samenwerkingsverbanden zoals de "Med 7", bestaande uit de mediterrane EU-lidstaten - Frankrijk, Italië, Spanje, Portugal, Griekenland, Cyprus en Malta - en de Nieuwe Hanze in het noorden - bestaande uit de Baltische staten, Scandinavië (met uitzondering van Noorwegen), Nederland, Finland en Ierland[14]. Zelfs het huidige Sloveense voorzitterschap van de EU-Raad onderhoudt nauwe banden met de Visegrád-groep[15]. Voor laatstgenoemde blijft de Visegrád-groep, naast het economisch herstel na de crisis van Covid-19 en de steun voor de toetreding van de landen van de Westelijke Balkan tot de EU, een belangrijke partner bij het oplossen van de migratiecrisis die onder meer wordt veroorzaakt door de (al dan niet gedeeltelijke) militaire terugtrekking van het Westen in Mali en Afghanistan, en bij de bewaking van de grenzen van zowel het Schengengebied als de Europese Unie[16].

2021 Alle rechten voorbehouden door BRAUN

            Dushanbe, hoofdstad van Tadzjikistan, 2021. De lidstaten van de SCO (Shanghai Cooperation Organisation) hebben het lidmaatschap van Iran aanvaard[1]. Als negende lidstaat van de militaire organisatie, die niet alleen Rusland en China omvat, maar ook India, Pakistan en de landen van Centraal-Azië (met uitzondering van Turkmenistan en Afghanistan), versterkt Iran zijn positie en die van de Chinees-Russische alliantie in het Midden-Oosten[2]. Bovendien is Iran een van de doorvoerlanden van de nieuwe Zijderoutes, die China via Centraal-Azië, Rusland en het Midden-Oosten met Europa verbinden[3]. Ten tweede heeft Iran onlangs deelgenomen aan verscheidene marine-oefeningen in de Indische Oceaan met Rusland en China[4].

            De huidige westerse sancties tegen Iran hebben de betrekkingen van Teheran met Azië versterkt, ten nadele van de Europese landen die nog steeds trachten betrekkingen met Iran te onderhouden[5]. In tegenstelling tot de Verenigde Staten en Canada hebben de Europese landen nog steeds diplomatieke missies in Teheran en hebben zij hun handelsbetrekkingen niet volledig verbroken, ondanks het extraterritoriale karakter van de VS-sancties[6]. De recente instelling van het INSTEX-mechanisme door Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië is hiervan het bewijs[7]. Verscheidene Europese landen, waaronder de Benelux, Scandinavië en Finland, sloten zich later bij het mechanisme aan[8].

            Rusland, China en Iran hebben echter hun partnerschappen uitgebreid, niet alleen militair maar ook economisch[9]. Het lidmaatschap van de SCO biedt Iran namelijk ook toegang tot de markten van andere aangesloten landen en de mogelijkheid zijn energiepositie in Azië te handhaven[10]. De SCO-landen vertegenwoordigen "niet minder dan 50 % van de wereldbevolking en meer dan 20 % van het BBP van de wereld".[11]. Zoals de economische partnerschappen met China[12]Iran heeft reeds een vrijhandelsverdrag ondertekend met de Euraziatische Economische Unie, die bestaat uit Rusland, Belarus en Kazachstan, alsook Armenië en Kirgizstan[13]. Volgens de statistieken blijft China de grootste handelspartner van Iran (24,8% van de totale handel voor het jaar 2019-2020)[14]. Wat de handel tussen Iran en de vijf landen van de Euraziatische Economische Unie (EEU) betreft, hebben de Iraanse autoriteiten in de eerste zeven maanden van het jaar 2020 een toename met 14% geconstateerd, met een totaal volume van ten minste 7 miljoen ton en een totale waarde van ongeveer 2,5 miljard dollar[15].

            Ondanks de Amerikaanse en Europese sancties is de Iraanse olie-export niet stopgezet en zijn de inspanningen van de Arabische Golfstaten (Saudi-Arabië) om de gevolgen van de westerse sancties op de olie-import in bepaalde landen te compenseren door de olieproductie op te voeren, op tal van beperkingen en belemmeringen gestuit, zoals de gevolgen van het Jemenitische conflict voor de veiligheid van de olie-infrastructuur (sabotage, drone-aanvallen)[16]. Zelfs Qatar had zijn betrekkingen met Iran tijdens het embargo 2017-2021 gehandhaafd om energie- en strategische redenen (met Iran gedeelde gasvelden in de Golf, grenzen met Arabische buurlanden gesloten)[17].

            Ten slotte zien Rusland en China, als reactie op de Amerikaanse militaire inzet in Azië en Europa, Iran als een nieuwe partner om een invloedssfeer te behouden tegenover hun westerse rivalen (Verenigde Staten, NAVO,...), alsook om hun gemeenschappelijke bondgenoten te beschermen (in het geval van Syrië)[18]. Het lidmaatschap van Iran van de SCO is slechts een bevestiging van een bondgenootschap tussen Rusland, China en Iran, dat zich militair en economisch zal opdringen aan het Westen, niet alleen in de Golf, maar ook in de Indische Oceaan, de Chinese Zee en zelfs in Europa.

2021 Alle rechten voorbehouden door BRAUN

        Teheran (IRNA) - De Islamitische Revolutionaire Garde (IRGC) heeft beelden vrijgegeven van de confrontatie tegen een vermeende piraterij van de VS die gericht was tegen een Iraanse brandstofzending.

        Het incident vond plaats op 25 oktober 2021, maar de informatie en de video's werden pas op 3 november openbaar gemaakt.

        Hier is de verklaring van het Islamic Republic News Agency (IRNA):

"Tijdens deze episode hebben VS-troepen een tanker met een lading Iraanse olie in de strategische Arabische Zee in beslag genomen en de lading ruwe olie overgebracht naar een ander schip.

De IRGC organiseerde daarom een maritieme operatie tegen het tweede schip, waarbij zijn helikopters op het dek landden en het schip naar Iraanse wateren werd afgeleid.

De beelden tonen het incident in detail, waarbij eerst te zien is hoe het Pashtun marinecommando en het inlichtingennetwerk het schip met de gestolen ruwe olie ontdekken.

De marine van de IRGC stuurt dan haar snelle-reactie-eenheden naar het gebied om de lading te bergen.

De commando's begonnen vervolgens aan een helikopteroperatie, waarbij hun toestel op het tweede schip landde, de troepen van boord gingen en de gestolen lading werd teruggevonden.

Ondertussen ondersteunen drone-eenheden, speedboten en andere marineschepen van de IRGC de operatie.

De USS The Sullivans (DDG-68) en de USS Michael Murphy (DDG-112), twee Amerikaanse torpedobootjagers, werden toen gezien toen zij een tweede tanker naderden om te voorkomen dat deze zou worden geborgen, maar zij werden gewaarschuwd door de marine van Pasdaran.

De doorgestuurde beelden van de operatie tonen de betrokken Amerikaanse schepen en hun bemanningen in levendige details.

Een verklaring van het IRGC's public relations kantoor zei dat na de helikopter operatie, de VS strijdkrachten het tweede schip begonnen te achtervolgen met de hulp van verscheidene helikopters en oorlogsschepen. Ze stopten echter voordat ze het konden veroveren.

De Amerikaanse strijdkrachten stuurden vervolgens andere oorlogsschepen om het schip met de gestolen ruwe olie te blokkeren.

"De Amerikanen besloten de operatie niet voort te zetten en verlieten het gebied nadat zij zich realiseerden dat de dappere en vurige strijders van de Pasdaran-marine klaar en vastbesloten waren om het hoofd te bieden aan elk avonturisme en elke bedreiging tegen de belangen van de Iraanse natie," voegde de verklaring eraan toe.

De Iraanse minister van Olie, Javad Owji, dankte het Korps voor het succes van de operatie en zei dat "de vijanden van Iran" hun toevlucht hadden genomen tot piraterij toen zij zich realiseerden dat de Islamitische Republiek vastbesloten was haar brandstof te exporteren, ondanks de sancties van de VS tegen het land".

Bron: IRNA

            Twee weken eerder presenteerde president Joe Biden in Washington DC samen met zijn Britse en Australische ambtgenoten Boris Johnson en Scott Morrison het trilaterale defensiepartnerschap AUKUS "op het gebied van veiligheid, cyberdefensie, kunstmatige intelligentie en kwantumtechnologieën om de invloed van China tegen te gaan".[1]. Naast het "samenbinden van Amerika's huidige bondgenoten en partners" in de Atlantische Oceaan en de Stille Oceaan (Joe Biden), gaat het erom "samen te werken om de veiligheid en stabiliteit in de Indo-Pacific te bewaren", alsook "Australië te helpen een vloot van nucleair aangedreven onderzeeërs aan te schaffen" (Boris Johnson)[2]. Scott Morrison van zijn kant zal aangeven waar de onderzeeërs zullen worden gebouwd (Adelaide, Australië) in samenwerking met de Britten en de Amerikanen, en zal erop wijzen dat "Australië er niet naar streeft kernwapens of een civiel nucleair vermogen te verwerven".[3].

            Evenals China heeft Frankrijk zijn woede geuit over de aankondiging van dit partnerschap, en zijn ontevredenheid heeft zich als een lopend vuurtje over Europa verspreid. In 2016 had Australië namelijk een contract gesloten met de Franse marine voor de aankoop van 12 conventioneel aangedreven onderzeeërs[4]. De aankondiging van het AUKUS-partnerschap veroorzaakte de opzegging van het Australische contract met Frankrijk, met als gevolg een verlies van 56 miljard euro voor Frankrijk.[5]. Verscheidene Europese landen gaven reeds uiting aan hun bezorgdheid over hun plaats als VS-bondgenoten in de NAVO, en werkten aan een verdergaande strategische autonomie[6]. Frankrijk wilde herinneren aan zijn rol en aanwezigheid in de Indo-Pacifische regio, met name met president Biden en de Australische premier Morrison, en zelfs met hun partners zoals de Indiase premier Narendra Modi[7].

            Zelfs de Europese Unie uitte haar bezorgdheid, vooral omdat de aankondiging van de oprichting van AUKUS aan de vooravond kwam van de presentatie in Brussel van de strategie van de Europese Unie (EU) voor de Indo-Pacifische regio[8].

            Bij nadere beschouwing van de inhoud en de context van het AUKUS-partnerschap blijkt echter dat het slechts een voortzetting is van de betrekkingen tussen de VS, Groot-Brittannië en Australië. Er zij aan herinnerd dat de drie landen met elkaar verbonden zijn door talrijke andere veiligheids- en defensieovereenkomsten, waaronder deVijf ogen"inclusief Canada en Nieuw Zeeland[9]. Bovendien werkt Groot-Brittannië aan een grotere aanwezigheid in de wereld, als onderdeel van "Global Britain", en blijkt uit zijn lidmaatschap van het AUKUS-partnerschap al een geopolitiek succes voor Londen[10]. Het AUKUS-partnerschap ging vooral ten koste van Frankrijk, dat ook een partnerschapsstrategie had voor het gebied van de Indo-Pacific (as Parijs-New Delhi-Canberra)[11].

            Evenals de VS, Groot-Brittannië en Australië blijft de Europese Unie zich inzetten voor de Indo-Pacifische regio, maar dan op economisch gebied. De Europese strategie is gebaseerd op verschillende projecten, waaronder vrijhandelsovereenkomsten met Australië, Nieuw-Zeeland en Indonesië, en partnerschapsovereenkomsten met Maleisië en Thailand.[12]. De Europeanen willen zich ook via andere partnerschappen in de Indo-Pacific vestigen, die betrekking hebben op oceaanbeheer, digitale technologie, klimaatverandering, alsook op onderzoek en gezondheid[13]. De regio vertegenwoordigt voor Europa immers "12.000 miljard euro aan jaarlijkse investeringen, tweemaal zoveel als de Verenigde Staten", en is "de op één na grootste exportmarkt van de Europese Unie".[14]. Zoals Josep Borell opmerkt, "heeft de Europese Unie, zonder het veiligheidsgebied te verwaarlozen, een zeer belangrijke rol te spelen.Europese strategische autonomie". blijft voornamelijk economisch[15]. Op defensiegebied blijven de lidstaten van de EU verdeeld, niet in het minst om hun vitale relatie met de Verenigde Staten in stand te houden[16].

2021 Alle rechten voorbehouden door BRAUN

            Na Latijns-Amerika en Azië verplaatst Rusland zijn pionnen naar een ander continent: Afrika. Na een Russisch-Afrikaanse top in Sotsji in 2019, waar 43 Afrikaanse leiders bijeenkwamen[1]In Sochi werden veel Russische investeringen ondertekend. Van oudsher exporteert Rusland wapens en graan naar Afrika, maar ter gelegenheid van de top in Sochi werkt Rusland aan diversificatie van zijn activiteiten in Afrika[2]. Daartoe steunt Rusland op drie economische sectoren: koolwaterstoffen, mijnbouw en kernenergie, steeds in aanvulling op veiligheid en bewapening[3]. Volgens de laatste cijfers bedroeg de Russische handel met het continent in 2018 20 miljard dollar, wat neerkomt op een toename van 17,2 % ten opzichte van het handelsvolume van 2017[4]. De Russische uitvoer naar Afrika is in drie jaar tijd verdubbeld en vertegenwoordigt nu 4 % van de totale uitvoer, tegen 1 % vijf jaar geleden[5].

            Desondanks blijft bewapening een van de belangrijkste exportproducten van Rusland naar Afrika[6]. In Mali, naast wapens en munitie, vier Russische helikopters van het Mi-171 type werden geleverd aan Bamako, in het kader van een militaire samenwerkingsovereenkomst die in 2019 werd ondertekend[7]. Rusland is steeds actiever op plaatsen waar Franse militaire troepen aanwezig zijn (Sahel, Centraal-Afrikaanse Republiek)[8]. Tot op de dag van vandaag doen sommige Afrikaanse leiders een beroep op Russische wapens en militaire hulp, zoals de Centraal-Afrikaanse en Malinese leiders onlangs deden[9].

            Tijdens zijn toespraak bij de VN hekelde de Malinese premier Choguel Kokalla Maïga het "in de steek laten" van Frankrijk in de strijd tegen de jihadisten in Mali, en benadrukte hij de noodzaak om een beroep te doen op andere partners[10]. Na de staatsgreep van augustus 2020 willen Mali en zijn leiders zijn militaire bondgenootschappen diversifiëren als vrije soevereine staat[11]. In reactie op de woorden van de Franse minister van de strijdkrachten, Florence Parly, die verontwaardigd was over Chiaga's toespraak in de VN (de woorden zijn "onaanvaardbaar" en "behoorlijk onfatsoenlijk") [12]Premier Maïga had de Franse militaire operatie tot een mislukking verklaard Barkhane binnen het Malinese grondgebied, van kracht sinds 2012[13]. De leiders van Mali zien Rusland als een potentiële bondgenoot, hetgeen de recente besprekingen verklaart met vertegenwoordigers van de particuliere Russische militaire groep Wagner, die al jaren in Afrika aanwezig is.[14].

            Volgens niet nader genoemde bronnen, geciteerd door Bloomberg, werden Russische huurlingen ingezet in verscheidene Afrikaanse landen, waaronder Soedan, de Centraal-Afrikaanse Republiek, Libië, Zimbabwe, Angola, Madagaskar, Guinee, Guinee-Bissau, Mozambique, en zelfs de Democratische Republiek Congo (DRC)[15]. De Wagner Group opereerde onder verschillende namen en met verschillende structuren, zoals bedrijven die zich bezighielden met goud- en diamantwinning, militaire opleiding en cyberoorlogsvoering, en had talrijke dochterondernemingen die werden ingezet in Libië, Zuid-Afrika, Soedan en Mozambique om "plaatselijke legers op te leiden, hooggeplaatste persoonlijkheden te beschermen, rebellen- en terroristische groeperingen te bestrijden, naast het beschermen van diamant-, goud- en uraniummijnen".[16]. In ruil voor deze diensten zouden de filialen van Wagner exclusieve privileges, contracten en licenties hebben gekregen voor het leveren van wapens, technologie en militaire diensten, maar ook voor het exploiteren van natuurlijke hulpbronnen in deze landen[17]. Het is ook bekend dat de Wagner Group heeft bijgedragen tot de bescherming van de Centraal-Afrikaanse president Touadéra en tot de opleiding van soldaten in het land, dat in de greep is van een burgeroorlog[18].

            De onderhandelingen over het onderbrengen van de Wagner-groep in Mali baren de Europeanen momenteel zorgen[19]Ook de Fransen, Duitsers en Esten, die in het kader van de operatie in Mali militair actief zijn Barkhane[20].

           Net als China probeert Rusland een invloedssfeer in Afrika te behouden, zoals de Sovjet-Unie tijdens de Koude Oorlog[21].

2021 Alle rechten voorbehouden door BRAUN