Zeldzame aardmetalen: niet alleen een diplomatiek wapen op het internationale toneel

            In de media, of het nu in advertenties, nieuwsberichten of televisienieuws is, wordt één bepaald onderwerp vaak besproken: groene energie. Door natuurrampen zoals de overstromingen in Duitsland en België (juli 2021) of de bosbranden rond de Middellandse Zee (augustus 2021) stellen steeds meer politici de klimaatnoodsituatie aan de orde[1]Zij dringen ook aan op een geleidelijk gebruik van groene energie, in het bijzonder hernieuwbare energie (fotovoltaïsche panelen, windturbines) en elektrische auto's[2].

            Het is interessant op te merken dat tot de materialen die voor deze alternatieve energie worden gebruikt, zeldzame aarden behoren, een groep van 17 chemische elementen (scandium, yttrium en de 15 lanthaniden) die een essentieel element zijn geworden voor tal van hightechindustrieën (met name de militaire) en koolstofarme technologieën (windturbinemagneten)^[3]. Zij worden daadwerkelijk gebruikt op digitaal gebied, bijvoorbeeld indium voor aanraakschermen, alsook neodymium, gallium, dysprosium en praseodymium voor fotovoltaïsche panelen, windturbines en elektrische auto's[4].

            De eigenschappen van deze zeldzame aardmetalen (hoge thermische stabiliteit, hoge elektrische geleidbaarheid, sterk magnetisme) hebben een aanzienlijke prestatieverbetering van de technologieën mogelijk gemaakt, terwijl tegelijkertijd de hoeveelheid verbruikte materialen is verminderd[5]. 

            De productie van zeldzame aardmetalen is in 25 jaar echter bijna verdrievoudigd, van 80.000 ton in 1995 tot 213.000 ton in 2019, waarbij China de productie domineert (62 %), ruim vóór de VS (12 %) ...en Myanmar (10 %)[6]. 

           China alleen produceert 85 % van de zeldzame aardmetalen die in 2019 worden verbruikt[7].  

           Wat de verdeling van de reserves betreft die volgens de ramingen van het United States Geological Survey (USGS) zijn geteld: meer dan driekwart van deze reserves (d.w.z. tot 120 miljoen ton) zijn in handen van drie landen in de wereld: China, Brazilië en Vietnam[8]. Maar er zijn ook grote voorraden in India en Rusland[9].

            De winning van zeldzame aardmetalen heeft echter verscheidene nadelen: toxiciteit van het afval, bodem- en waterverontreiniging (grondwater)[10]. Bovendien, volgens journalist en specialist in zeldzame aardmetalen Guillaume Pitron, auteur van het boek De Zeldzame Metaal Oorlogen  (2018) moet voor één kilo gallium, dat ook in spaarlampen wordt gebruikt, 50 ton gesteente worden afgegraven[11]. De Toyota Prius bevat 1 kg neodymium in zijn motor, naast 10 kg lanthaan in zijn accu[12]. Met betrekking tot windturbines offshoreZij maken gebruik van motoren met directe aandrijving en vereisen een wisselstroomgenerator met permanente magneet; zij bevatten elk ongeveer 600 kg zeldzame aardmetalen (dysprosium en neodymium) per megawatt vermogen[13].

            Daarnaast zijn er nog twee problemen, ditmaal met betrekking tot de productie en de uitvoer/invoer van deze hulpbronnen: (1) de geologische kriticiteit van zeldzame aardmetalen (d.w.z. hun toereikendheid om in de toekomstige behoeften te voorzien), (2) de voorzieningszekerheid van de verbruikslanden, aangevoerd door de VS, Europa en Japan, met betrekking tot geo-economische kwesties en milieu-effecten^[14]. 

            De VS en de EU werken aan diversificatie van hun bevoorradingsbronnen voor zeldzame aardmetalen om hun afhankelijkheid van China te verminderen[15]. Om dit doel te bereiken, hebben de VS in maart 2021 de Mountain Pass-mijn, die sinds de jaren 2000 verlaten is, opnieuw opgestart, terwijl de EU een alliantie wil creëren om de bevoorrading veilig te stellen[16]. Door het Enviree-project, gefinancierd door de Europese Commissie^[17]Europa heeft ook een andere manier onderzocht om zijn onafhankelijkheid te vergroten: de recuperatie van afval van Europese mijnen om op zijn grondgebied zeldzame aardmetalen te produceren. 

           Ook in Europa worden op nationaal niveau, met de nadruk op recycling, twee grote Europese mijnbouwprojecten bestudeerd (Norra Karr in Zweden en Kvanefjeld in Groenland)^[18]. Zelfs in Groot-Brittannië, dat onlangs de EU heeft verlaten, wordt de eerste grote fabriek voor de verwerking van zeldzame aardmetalen gebouwd, precies in Hull (Noord-Engeland)[19].

            Uiteraard zijn zeldzame aardmetalen en groene energie een troef voor de digitale wereld, maar zij zijn geleidelijk een nieuw diplomatiek wapen geworden, zoals eerder het geval was met olie tussen het Westen, de Arabische landen en Rusland.

           Deze keer gaat het om een nieuwe rivaliteit tussen China en het Westen, die een technologische impact heeft op hun respectieve industrieën (de gevallen van Huawei, Google en Tesla)[20]. China had in 2010, tijdens de spanningen in de Oost-Chinese Zee bij de Senkaku/Diaoyu-eilanden, al gebruik gemaakt van zeldzame aardmetalen als pressiemiddel tegen Japan, door de uitvoer van deze metalen uit China naar Japan op te schorten, waardoor de Japanse digitale industrie tijdelijk van grondstoffen verstoken bleef^[21].

           In 2013 werd in een rapport van het Amerikaanse Congres opgemerkt: "China's bijna-monopolie [in de productie van zeldzame aardmetalen] dreigt een bedreiging te worden voor de nationale veiligheid.[22]. Groene energie" betekent dus "geopolitiek belang".

2021 Alle rechten voorbehouden door BRAUN